Ondernemerschap in Mechelen-Kempen

Er zijn reeds vele clusters van gemeenten

Het Witboek Ruimte Vlaanderen stimuleert bovenlokale geïntegreerde gebiedswerking. Die regio’s moeten in overleg treden met de Vlaamse overheid. De regioschaal is dus zowel een plannings-  als een overlegschaal.

Case: Wijk-werking

Voor de ‘wijk-werking’ – een werkervaringstraject voor mensen die minder makkelijk toegang hebben tot de arbeidsmarkt – bedraagt de door de Vlaamse overheid opgelegde minimumomvang 60.000 inwoners. Vandaar dat 16 gemeenten in de regio MidWest-Vlaanderen (samen goed voor 200.000 inwoners) zich groepeerden. Op die manier kunnen ze rekenen op vier voltijdsequivalenten die de wijk-werking concreet organiseren. Het wijk-werken vervangt er het vroegere PWA.

Case: Vervoersregio's

We stellen voor het bestaande proefmodel van de vervoersregio’s te verbreden en goed te evalueren. Sinds eind vorig jaar is Vlaanderen verdeeld in 15 vervoersregio’s, waar vertegenwoordigers van de gemeenten maandelijks aan tafel schuiven met andere mobiliteitsactoren, zoals het Departement Mobiliteit en Openbare Werken, De Lijn, het Agentschap Wegen en Verkeer of de NMBS. Lokale besturen kunnen voortaan niet enkel mee overleggen, ze kunnen ook mee beslissen.

Digitalisering van loketfunctie: het thuisloket

Moorslede lanceerde recent een ’thuisloket’. Via dit elektronische platform kan je van thuis uit 24/24 een twintigtal attesten en uittreksels van de Burgerlijke Stand, Bevolking en Strafregister opvragen en digitaal verkrijgen. De gemeente werkt hiervoor samen met de Vlaamse en de federale overheid om rechtstreeks gegevens te kunnen ophalen uit federale en Vlaamse databanken. De onmiddellijke aflevering van deze attesten zorgt voor grote tijdwinst voor de burger. Voor de gemeentelijke ambtenaren leidt het tot aanzienlijke tijdbesparing. Hierdoor kunnen ze zich focussen op hun echte kerntaken.

Benchmarking: 4 best practices

1. Stads- en Gemeentemonitor. Het Agentschap Binnenlands Bestuur en de Studiedienst van de Vlaamse regering bieden een Stads- en Gemeentemonitor aan. Deze publicatie koppelt verschillende databronnen en geeft ze bevattelijk weer. Deze tool stelt lokale besturen in staat om hun omgeving beter in te schatten en ze te vergelijken met andere gemeenten.
2. FaKL-benchmark . De FaKL-benchmark is een vergelijkend systematisch onderzoek naar de facilitykosten van enkele gemeenten. De benchmark werd uitgevoerd door de Odisee Hogeschool in samenwerking met VVSG en KULeuven, de beroepsvereniging Facility Managers en uitgeverij Vanden Broele.
3. De I-monitor. Deze monitor geeft een stand van zaken van de ICT-maturiteit van de lokale besturen. Ze classificeert de lokale besturen binnen typologieën.
4. De Belfius-classificatie. Deze classificatie deelt de lokale besturen in volgens hun socio-economische kenmerken. Dit laat toe om snel vergelijkbare gemeenten te benoemen en ze gerichter te vergelijken.

6 x smart city voor gemeenten

Op vrijwel alle domeinen waarop de gemeente actief is, vergemakkelijkt de combinatie van apps, sensoren en het internet de dienstverlening. Hoe? Door de gegenereerde data ‘slim’ te gebruiken.

Smart city-toepassingen kunnen de dienstverlening voor burgers en ondernemers makkelijker en sneller maken. Zes opmerkelijke initiatieven waar elke ondernemer blij van wordt...

1. Openbaar domein: Het Brusselse Fix My Street is een app die Brusselaars de mogelijkheid geeft om pakweg een losliggende stoeptegel of een defect verkeerslicht te fotograferen en te melden aan de stadsdiensten. Burgers kunnen ook online volgen of het probleem werd opgelost. Op anderhalf jaar waren er 20.000 meldingen.

2. Mobiliteit: Het Shop&Go-systeem in Kortrijk rustte 200 bovengrondse parkeerplaatsen uit met een sensor. Die registreert wanneer een auto parkeert. Je mag 30 minuten gratis parkeren. Na die periode wordt automatisch een parkeerwachter gealarmeerd. Het systeem zorgt ervoor dat er voldoende vrije parkeerplaatsen blijven in de omgeving van het handelscentrum.

3. Stadsdistributie: Nieuwe spelers bieden tal van oplossingen aan om de groeiende volumes aan pakketjes die aan huis of aan bedrijven geleverd worden, slim te bundelen. De meeste steden investeren in stedelijke distributiecentra, maar ook ‘pakketboxen’ winnen aan populariteit. Denk aan de pakjesautomaten van bPost of Bringme, eenvoudig te bedienen via de app. Denk eveneens aan het vervangen van goederen- en personenvervoer door het fenomeen van crowd logistics waarbij particulieren zelf goederen verdelen – zoals ‘Bringr’ bij warenhuisketen Carrefour.

4. Logistiek: Coöperatieve intelligente vervoerssystemen voor vrachtwagens worden vandaag getest in Vlaanderen. Via het Citrus-project wordt beschikbare real-time verkeersinformatie gedeeld in het transportnetwerk. Bijbehorende apps versturen dan waarschuwingen naar vrachtwagenchauffeurs die een incident of wegenwerken naderen om file-staartaanrijdingen en pechstrookaanrijdingen te voorkomen. Ook verkeerslichten kunnen intelligent worden aangestuurd (groenegolfprincipe). Naderende voertuigen ontvangen informatie over de groentijd of de optimale snelheid om groen te hebben. Dit kan nadien worden gebruikt voor de dynamische aansturing van verkeerslichten in functie van verkeersstromen. De verkeerslichten op de N203a in Halle (de verbinding tussen R0 en E429) worden gebruikt als pilootproject, later volgen eventueel ook de aanrijroutes naar de havens van Antwerpen en Zeebrugge.

5. Afval: Slimme vuilnisbakken in steden als Antwerpen, Gent en Roeselare drukken afval samen. Zo kunnen deze ‘BigBelly’ afvalbakken grotere hoeveelheden afval aan. Wanneer de bak vol is, geeft een sensor een signaal aan de reinigingsdienst. Die weet dan dat de tijd rijp is om hem leeg te maken. Positieve gevolgen: minder vuilniswagens moeten uitrijden, minder lawaai, minder opstoppingen en minder schadelijke CO2-emissies.

6. Veiligheid: Bij grote evenementen als de Sinksenfoor, het Eindejaarsvuurwerk en koopzondagen registreert Antwerpen via gsm-tracking het aantal aanwezigen. Tot op heden worden de data enkel gebruikt voor informatieve doeleinden. In de toekomst zal de politie die data gebruiken om de veiligheid te garanderen.

Smart city-toepassingen zijn maar één manier om gemeenten bestuurskrachtiger te maken. Lees hier meer over ‘ondernemende lokale besturen’.

2 x slimme blockchain in Antwerpen

Antwerpen experimenteert als een van de eerste lokale besturen met de blockchaintechnologie. Einddoel: een eenvoudige overheid. De stad organiseerde twee blockchaincongressen waar theorie in praktijk werd omgezet. Die leverden twee concepten op die aantonen wat de technologie voor de stad kan betekenen.

1. Er werd een app ontwikkeld die de hele levensloop registreert van de burger, van de geboorte tot het overlijden. Zodra een lid van het netwerk een gebeurtenis ‘logt’ zet hij/zij automatisch heel wat administratieve processen in gang. Indien bijvoorbeeld de dokter de geboorte van een kind aanmeldt, wordt dat automatisch doorgestuurd naar de gemeentelijke administratie, Kind en Gezin, de bank, de verzekering en de mutualiteit. Het is dus voldoende de eerste registratiestap te zetten. De blockchain vult de rest automatisch aan. Er loopt nu een proefblockchain voor het beheer van het bevolkingsregister.
2. Een tweede app is gemaakt met de verhuizing van een burger in gedachten. Opnieuw hetzelfde procedé: de burger geeft de verhuizing aan in de blockchainapplicatie waarna alle belanghebbende partijen automatisch op de hoogte worden gebracht. Dus gedaan met het aanvragen van een bewonersvergunning of het op de hoogte stellen van de energie- of waterleverancier. Alles gebeurt automatisch.

Waar verhoogden/verlaagden de opcentiemen?

De opbrengst van de belangrijkste bedrijfsbelasting, de onroerende voorheffing, steeg tussen 2012 en 2016 met 2,6% per jaar. Tussen 2012 en 2017 verhoogden 88 gemeenten (28%) hun opcentiemen onroerende voorheffing. Slechts acht gemeenten (3%) verlaagden hun tarief. Bijgaande kaart illustreert de evoluties. We zien vooral stijgingen op de as Antwerpen-Brussel, maar ook in een aantal aaneengesloten gebieden in het Pajottenland en het Meetjesland.

Gemeenten die tussen 2012-2017 hun opcentiemen OV verhoogden (rood) of verlaagden (groen).

Net zoals in de vorige legislatuur namen de gemiddelde opcentiemen in Vlaanderen dan ook toe. In de eerste twee jaar van de gemeentelijke legislatuur verhogen nogal wat gemeenten hun tarieven. Die blijven vervolgens stabiel. Van een betekenisvolle daling aan het einde van de legislatuur is geen sprake. Er is op dit vlak spijtig genoeg geen trendbreuk met de vorige legislatuur vast te stellen.

De gemeente besteedt uit: 6 inspirerende voorbeelden

Onderwijs:

• De gemeente Moerbeke besliste in februari 2017 om niet meer zelf in te staan voor het leerlingenvervoer, het zwemvervoer en de schooluitstappen, maar dit uit te besteden. Het college heeft dan ook beslist de eigen schoolbus te verkopen.
• De gemeente Opwijk besliste eind 2016 om de buitenschoolse opvang niet meer in eigen beheer uit te voeren. Vanaf 1 januari 2017 nam 3WPlus het personeel van het Initiatief Buitenschoolse Opvang (IBO) over. De gemeente stelt enkel een gebouw ter beschikking (€ 30.000). Voor de dienstverlening, door specialisten uitgevoerd, betaalt de gemeente € 188.000 op jaarbasis. De gemeente betaalt echter geen lonen meer. De rechten en plichten van het personeel blijven gevrijwaard. Twee keer per jaar wordt tussen de partijen overlegd.

Afvalverwerking:

• De huis-aan-huis-ophaling en het management ervan wordt door sommige intercommunales uitbesteed.
• De gemeente Sint-Genesius-Rode besliste in april 2017 niet in de intercommunale Intradura van Haviland te stappen voor de ophaling en verwerking van huishoudelijk afval. Het is volgens de gemeente goedkoper om met een private speler in zee te gaan. Daardoor zou de gemeente jaarlijks € 50.000 tot € 100.000 kunnen besparen.

Groenonderhoud:

• De Nederlandse gemeente Amersfoort besliste in 2016 het groenonderhoud in vijf wijken en op twee bedrijventerreinen uit te besteden aan de Van de Haar Groep uit Wekerom, een regulier groenbedrijf. Een handvol medewerkers wordt gedetacheerd vanuit het sociale werkvoorzieningsbedrijf Amfors. Ze blijven er voorlopig wel op de loonlijst. Die detachering is een tussenstap naar een volwaardig dienstverband bij een reguliere werkgever. Voor de gemeente betekent de uitbesteding een besparing. De begeleiding van de medewerkers gaat immers over naar de nieuwe werkgever.

Cultuur:

• De Nederlandse gemeente Barneveld overwoog begin dit jaar de uitbesteding van de theaterfunctie aan een commerciële partij. De gemeente draagt nu jaarlijks € 450.000 bij aan het theater. Dat bedrag kan structureel lager volgens Coulissen Podiumexploitatie, dat al theaters in Bussum en Huizen beheert.

Evenementen:

• De gemeente Zwevegem koopt zijn kerstverlichting niet meer zelf aan. Dat leidde voor de gemeentediensten jaarlijks immers tot heel wat extra werk. Alles moest worden nagezien op de goede werking. Daarnaast kwamen er ook nog indirecte kosten om de hoek kijken, zoals het inhuren van een hoogtewerker en de vervanging van defecte lampen. De gemeente deed de oefening en kwam uit op een gemiddelde jaarlijkse kost van € 32.000. Een externe firma levert sinds 2016 de verlichting, plaatst ze en komt snel tussen bij defecten. Door de uitbesteding vermindert de druk ook op de technische dienst van de gemeente tijdens de drukke Eindejaarsperiode.

Sport:

• De gemeente Oldebroek droeg begin dit jaar de exploitatie van haar zwembad over aan Sportfondsen Nederland. Sinds 1923 exploiteren zij zwembaden. De uitbesteding was noodzakelijk om een langer voortbestaan van het zwembad te garanderen.
• De gemeente Goes is enig aandeelhouder van het overheidsbedrijf Omnium. Dat exploiteert een sport- en recreatiecentrum. De financiële situatie is zeer zorgelijk. De gemeentelijke garantstelling van € 750.000 moet worden aangesproken en zal nog ontoereikend zijn. De gemeente onderzocht of het overheidsbedrijf (deels) kan worden geprivatiseerd.

Gluren bij de buren: Nederlandse burgers en ondernemers dagen overheid uit

In Nederland is het principe van het ‘Right to Challenge’, oorspronkelijk een Brits idee, al twee jaar ingeschreven in de wet. Groepen burgers die menen dat ‘ze het beter kunnen’ dan de overheid mogen een bod doen om welbepaalde taken over te nemen. ‘Beter’ betekent efficiënter, goedkoper en vooral meer in overeenstemming met de wensen van de inwoners. De regering Rutte III nam het recht op in haar regeerakkoord.

Groepen burgers kunnen een contract sluiten met de stad/gemeente, met het engagement om een bepaalde gemeentelijke taak gezamenlijk kwaliteitsvoller en binnen budget te verrichten. Het bevordert het samenhorigheidsgevoel, hoewel het niet per se moet leiden tot een besparing. Er worden duidelijke afspraken en voorwaarden aan gekoppeld. De overheid bepaalt het budget en blijft de controle uitoefenen.

Een kwart van de Nederlandse gemeenten is nu al aan de slag met dergelijke zelfbeheerprojecten. Voorbeelden zijn de heraanleg van een straat (Rotterdam), de voedselbedeling aan oudere mensen, het beheren van een sporthal (in Lunetten).

Ook ondernemers kunnen er de overheid uitdagen. Zo kunnen ze in onderling overleg besluiten tot het oprichten van een Bedrijfs Investerings Zone (BIZ). Gedurende een periode van vijf jaar betalen ze dan een extra heffing, gebaseerd op de waarde van hun pand. De opbrengst van die additionele belasting gaat naar een fonds waaruit dan evenementen kunnen betaald worden die de ondernemers wensen. Als de gemeente stoeptegels van 10 euro wil leggen en de handelaars vinden tegels van 13 euro beter, dan kan de meerkost gefinancierd worden vanuit dit fonds. De gemeente Veere (Domburg) heeft recent zo’n BIZ opgericht. De heffing zal jaarlijks naar verwachting € 115.000 opleveren.

Nieuwe fusiegemeenten in 2019

Kortrijk werkt ‘lean’

In deze legislatuur reorganiseerde de stad Kortrijk haar stadsdiensten ingrijpend. Interne vergaderingen met 15 leidinggevenden waren schering en inslag. Snel beslissen was er echter niet bij. Foutieve beslissingen konden ook gemakkelijk worden afgewenteld op andere diensten. Daarom ging ze van elf aparte directies naar drie clusters (mens en samenleving, ruimtelijke en economische stadsontwikkeling en bedrijfsvoering) en een directie welzijn. Met slechts vier directeurs. Door de reorganisatie zit men met minder mensen rond de tafel en worden sneller beslissingen genomen. De stad wierf ook een innovatiemanager aan. Die moet de digitale dienstverlening op punt stellen